Euklides
O życiu Euklidesa, jednego z największych uczonych „złotego“ okresu matematyki greckiej (III w.p.n.e.), niewiele nam historia przekazała; nie znamy nawet dokładnej daty jego urodzenia i śmierci. Piękną postać mędrca otacza nimb podań i legend. Słynna jest odpowiedź, jaką miał dać Euklides królowi Ptolemeuszowi Filadelfowi (285-247), gdy ten, zrażony trudnościami przy studiowaniu Elementów Euklidesa, zapytał autora, czy nie ma jakiejś łatwiejszej drogi prowadzącej do poznania geometrii, Euklides odrzekł: "Nie ma w geometrii drogi królewskiej:".
Twórczość Euklidesa wiąże się ściśle ze wspaniałym rozwojem Aleksandrii; miasto to po śmierci Aleksandra Wielkiego (323 r.p.n.e.), jako stolica olbrzymiej monarchii jednoczącej w sobie' różne narody, stało się ośrodkiem, z którego promieniowała wiedza grecka. We wspaniałym gmachu Muzeum Aleksandryjskiego zawierającym bogaty zbiór manuskryptów, pracowali uczeni utrzymywani kosztem rządu, by w spokoju i bez troski poświęcać się mogli pracy naukowej.
W tych tak korzystnych dla uczonego warunkach stwarzał Euklides swe wiekopomne dzieła, z których najważniejsze Stoicheia (Elementy). Tytuł dzieła pochodzi stąd, że zawarte są w nim podstawowe twierdzenia, których rola w matematyce jest analogiczna do roli liter w języku (litery po grecku nazywają się też stoicheia).
Dzieło złożone z 13 ksiąg zawiera całość planimetrii i stereometrii. Księgi VII, VIII i IX zawierają także ówczesne wiadomości o liczbach. W księdze IX np. jest mowa o liczbach doskonałych; którymi szerzej zajmował się Brożek.
Wartość historyczna Elementów tkwi przede wszystkim w tym, że ich układ odzwierciedla rozwój historyczny wiedzy matematycznej; są one syntezą całej ówczesnej wiedzy, a zarazem klasycznym wzorem ścisłości naukowej. To mistrzowsko napisane dzieło przetrwało zwycięsko wieki, w swym nieśmiertelnym pięknie budząc podziw największych uczonych, którzy studium Elementów uważali za najlepszą szkołę myślenia logicznego.
Dzieło Euklidesa było wielokrotnie tłumaczone i komentowane. W średniowieczu spotykamy je bądź przepisane w języku greckim, bądź tłumaczone na język łaciński i arabski. (Do Arabów dostały się Elementy wraz z innymi dziełami greckich matematyków po zdobyciu przez nich Aleksandrii w VII w.).
Taka rozmaitość wersji tego dzieła spowodowała wiele niedokładności i nieścisłości, które z trudem zostały usunięte przez znawców filologii klasycznej oraz języka arabskiego, tak że dziś rozporządzamy tekstem bardzo zbliżonym do oryginalnego.
W druku dzieło to ogłoszone zostało po raz pierwszy w roku 1482 w Wenecji (tekst łaciński). Grecki tekst wydany był dopiero w orku 1533 w Bazylei.
Pierwszy polski przekład podał Józef Czech pt. Euklidesa Początków jeometrii xiąg ośmioro to jest sześć pierwszych, jedynasta I i dwunasta z dodanemi przypisami i trygonometrią dla pożytku młodzi akademickiej tłumaczone i wydane (Wilno 1807, II wyd. 1817).
W doskonałym tłumaczeniu wystąpiła w całej pełni nieskazitelna i piękność dzieła Euklidesa. Poza tym dodane są objaśnienia i uwagi świadczące, że tłumacz znał dobrze obcą literaturę matematyczną.